متاورس؛ آینده اینترنت

پایگاه رهنما:

مدتی است که واژه متاورس جزو ترندهای شبکه­های اجتماعی قرار گرفته است و اخبار و اطلاعات متعددی پیرامون آن منتشر شده است. این موضوع باعث توجه کاربران فضای مجازی به متاورس و کنجکاوی در خصوص چیستی و کارکردهای آن شده است. بر خلاف باور عموم، متاورس، محصول نهایی یک کمپانی یا یک دولت نیست. این محیط مجازی تاکنون به صورت محدود در قالب برخی پلتفرم­ها و بازی­های دیجیتالی طراحی شده است و کلیه محتوایی که در خصوص مبادلات مالی و تجاری، سرگرمی، مشاغل و... در محیط متاورس مطرح شده است مربوط به همین پلتفرم­­ها می­باشد. پیش از متاورس پروژه زندگی دوم (Second Life) با ایده­ای مشابه در سطحی بسیار محدودتر اجرا گردید که البته نتوانست آن طور که پیش­بینی می­گردید با موفقیت به نتیجه برسد. اما به نظر می­رسد پروژه متاورس به دلیل بهره­برداری از فناوری بلاک­چین و فراهم کردن زمینه تبادلات مالی و به طور کلی فراگیری متاورس و ورود آن به حوزه­های مختلف بتواند با نتیجه بهتری رو به رو گردد. بنا بر گفته برخی طراحان، این پروژه تا 10 الی 15 سال آینده به طور کل کامل محقق نخواهد شد اما ظرفیت تاثیرگذاری بالای آن در جنبه­های گوناگون زندگی و فرصت­ها و تهدیدهای بالقوه آن باعث شده است که نه تنها توجه به آن در برنامه­ریزی­های بلندمدت برخی دولت­ها و کمپانی­ها مورد توجه واقع شده، بلکه در زمان کنونی نیز اخبار و اطلاعات مرتبط با آن مورد توجه افکار عمومی قرار گرفته است.

• متاورس چیست؟

متاورس به معنای «فرا جهان» از دو واژه «مِتا»  (Meta) به معنی فراتر و «یونیورس» (Universe) به معنی جهان تشکیل شده است. یورونیوز، متاورس را اینگونه توصیف می­کند که تصور کنید که اینترنت زنده شده یا دست‌کم به صورت سه بُعدی ارائه شده است. در این صورت یک «محیط مجازی» شکل می‌گیرد که می‌توانید به جای تماشای آن روی صفحه نمایش، وارد آن بشوید. بدین ترتیب، با دنیایی از بخش‌های مجازی بی‌پایان و به هم پیوسته مواجه می‌شوید که در آن افراد می‌توانند با استفاده از هدست‌های واقعیت مجازی، کنسول­های بازی، عینک‌های واقعیت افزوده، برنامه‌های گوشی‌های هوشمند و یا سایر ابزارهای مشابه به این دنیا دسترسی داشته باشند، یکدیگر را ملاقات کنند، با هم درس بخوانند و کار و بازی کنند. از جنبه فناوری؛ متاورس ترکیبی از چندین عنصر فناوری، از جمله واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و ویدئو است، اما سه عنصر اصلی و سازنده آن عبارتند از وب 3، بلاک­چین و واقعیت مجازی. متاورس آن­قدر­ها هم که به نظر می­آید مفهوم جدیدی نیست و بسیاری از تولیدات سینمایی، سریال­ها و بازی­های دیجیتالی همچون فیلم ماتریکس، بازی سیمز، فیلم Black Mirror، بازی Fortnite، بازی Minecraft و... که پیش از این ساخته شده­اند می­تواند نمایی از متاورس را به شکلی بسیار محدودتر به مخاطب نشان دهند. اما علت افزایش توجهات به متاورس در شرایط کنونی چیست؟ پیشرفت تکنولوژی هایی همچون، واقعیت مجازی، 5G و پردازنده­ها که می­توانند دنیاهای مجازی را با سرعت، کیفیت، جزییات و گرافیک بسیار بالاتری از قبل بسازند یکی از این دلایل است. همچنین توسعه تکنولوژی­هایی همچون اینترنت غیرمتمرکز، رمزارزها و NFT که می­توانند تبادلات مالی دنیاهای مجازی را هموار کنند نیز بر استقبال از متاورس تاثیرگذار بوده است. علاوه­ بر این سرمایه­گذاری سنگین شرکت­های بزرگ همچون فیس­بوک و مایکروسافت و...بر اهمیت متاورس افزوده است و در آخر شیوع جهانی ویروس کرونا که باعث شده است همه مردم با فضای مجازی مانوس­تر گردند و به برقراری ارتباط و انجام اقدامات روزمره خود از طریق فضای مجازی عادت کنند، یکی از عوامل مهمی است که سرمایه­گذاری و سرعت در راه­اندازی متاورس را افزایش داده است. 

• طراحان متاورس

با اینکه شرکت­های بزرگ متنوعی همچون مایکروسافت در حال تلاش برای سرمایه­گذاری بر روی متاورس و طراحی آن هستند اما زاکربرگ با تغییر نام فیسبوک به متا نشان داد علاوه بر شبکه­های اجتماعی قصد تمرکز و سرمایه­گذاری مجزا و گسترده در حوزه واقعیت افزوده دارد. ریبرندینگ زاکربرگ برای فیسبوک اقدام هوشمندانه­ای به نظر می­رسد؛ چرا که زاکربرگ از یک سو تمام انگاره­های منفی که در خصوص فیسبوک به دلیل رسوایی­های درز اطلاعات و اخبار مربوط به نادیده گرفتن حریم خصوصی منتشر شده بود را به میزان زیادی کمرنگ کرد و از طرف دیگر با انتخاب نام متا برای شرکت خود این تصور را میان کاربران عوام ایجاد کرد که متاورس ایده مالک فیس بوک بوده است، در انحصار آن قرار دارد و زاکربرگ خالق جهان متاورس خواهد بود.

• کاربردهای متاورس

در حوزه مشاغل، متاورس می‌تواند برای پلتفرم‌های اداری مجازی مورد استفاده قرار گیرد و در آن افراد به‌صورت مجازی در فضایی سه‌بعدی و مشابه با یک اداره حضور پیدا کنند. پس از شیوع ویروس کرونا سیستم آموزشی عمده کشورها برای مدتی در حالت غیرحضوری به فعالیت خود ادامه دادند، در چنین شرایطی پیاده کردن امور آموزشی در متاورس می­تواند بسیاری از خلاهای آموزش مجازی فعلی را پر کند و حتی به عنوان یک الگوی نوین از آموزش، جایگزین آموزش فعلی گردد. در حال حاضر بخش عمده­ای از زمان کاربران در فضای مجازی، صرف بازی­های اینترنتی و تعاملات اجتماعی در شبکه­های اجتماعی می­گردد که متاورس می­تواند این دو حوزه را به شکلی سه­بعدی و عینی­تر برای کاربران تامین نماید.

 تاکنون برخی دولت­ها و سرمایه­گذاران اقتصادی به دنبال سرمایه­گذاری در فناوری متاورس رفته­اند. به عنوان مثال سئول قصد دارد به عنوان اولین شهر جهان به شبکه متاورس متصل گردد و دولت کره جنوبی برای دستیابی به این هدف، سه میلیون دلار سرمایه گذاری کرده است. شرکت­های تولیدی نیز سرمایه­گذاری در متاورس را آغاز کرده­اند. به عنوان نمونه کمپانی­های آدیداس و نایکی، کتونی­هایی را برای محیط مجازی طراحی و عرضه کرده­اند. علاوه بر این دو کمپانی، در ماه­های گذشته، شرکت های پیشرو در عرصه مد و بازی سازی هم اعلام کرده اند در حال فعالسازی بازی­ها و فروشگاه­هایی در عرصه مد دیجیتال در دنیای متاورس هستند. اخیرا در خبرها گزارش شده است که فروشگاه سامسونگ هم در متاورس دیسنترالند راه‌اندازی شده است. به صورت کلی خرید زمین، اجاره املاک، تبلیغات و بازی جزو بهترین حوزه­ها برای سرمایه­گذاری و کسب درآمد در متاورس هستند.

• چالش­های متاورس

هر پدیده جدیدی در حوزه فناوری در کنار فرصت­ها و کاربردهایش در زندگی، چالش­هایی را نیز به همراه دارد. شکاف دیجیتال میان کاربران متاورس و غیر کاربران بسیار عمیق­ خواهد شد که خود منشا پیامدهای دیگری خواهد بود. این فناوری می­تواند، ریسک‌هایی برای سیستم‌های سیاسی، اقتصادی و جوامع در کشورهای مختلف داشته باشد. از آنجایی که متاورس با کمک فناوری‌های غوطه‌ور شدن در فضای مجازی مانند واقعیت افزوده و حقیقت مجازی توسعه می‌یابد، امکان دارد روی نوجوانان تأثیر منفی بگذارد و اعتیادآور باشد. با فراگیری متاورس مشاغل سنتی به شدت به حاشیه می­روند و عمده افراد به درآمدزایی از راه مشاغل دیجیتال علاقه­مند می­شوند. همچنین فیس بوک پیش از این نشان داده است که، اهمیتی برای حریم خصوصی قائل نیست و به دنبال دستیابی به اطلاعات مهم کاربران و تجارت با آن است. بنابراین احتمال می­رود متا و مالکان آن از طریق متاورس نیز به دنبال اعمال کنترل‌های شدید روی نحوه دسترسی و بهره­برداری از آن خواهند بود. متاورس تابع هیچ قانون یا حوزه قضایی نیست؛ زیرا مرزهای فیزیکی ندارد. به همین دلیل هیچ مسئولیتی برای اعمال افراد وجود ندارد. حضور طولانی مدت در فضای متاورس منجر به کاهش تعاملات اجتماعی فرد در دنیای حقیقی، نا آگاهی نسبت به واقعیات زندگی و حتی فاصله گرفتن از هویت یا جسم خود می­گردد. حضور سه بعدی کاربران در متاورس و زندگی در آن، زمینه­های بیشتری برای سوء استفاده از اطلاعات هویتی کاربران و کمرنگ شدن حریم خصوصی ایجاد می­کند. علاوه بر همه این­ها، ابهام در نهادهای ناظر؛ چالش­های مربوط به سلامت و امنیت کاربران و چالش­های مربوط به تبادلات مالی از موضوعات مهم دیگری است که در صورت تحقق متاورس توجه به آن حائز اهمیت است.